
Brahmin's Dakshina thoughts In Marathi, Hindi English. ब्राह्मण दक्षिणा विचार मराठी हिन्दी इंग्रजी.
- Vedmata Gayatri J & D Kendra
- Jan 2, 2024
- 4 min read
Updated: Aug 11

दक्षिणा विचार
निर्णयसिंधु:
व्रत उद्यापन :ज्या व्रताला जे उद्यापन उक्त असेल ते व्रताच्या
समाप्तीस करावे.जे व्रत उद्यापनविरहित ते निष्फल होते.
जर उद्यापन उक्त नसेल तर त्या व्रताला योग्य असे उद्यापन करावे. द्रव्यानुसार गोप्रदान सुवर्ण दान करावे.त्यायोगे व्रताची सांगता होते. अशक्ति असता सर्वांचाही अलाभ असेल तर यथाविधी केल्या वाचूनही ही केवळ ब्राह्मणाच्या वचनाने व्रताची सांगता होते.
जो मनुष्य ब्राह्मणास दक्षिणा दिल्यावाचून ब्राह्मण वचन घेतो तो पापी होऊन नरकास जातो.
वेदात व उपनिषदात उक्तभूमि, गाय, सुवर्ण ही दक्षिणा सांगितली आहे शिव नेत्रापासून रौप्य उत्पन्न झाले म्हणून ते पितरांना प्रिय व मंगल आहे यास्तव ते देवकार्यात वर्ज करावे. कलियुगामध्ये मुक्त भुमी गाय सुवर्ण ही दक्षिणा सांगितली आहे. ते शक्य नसेल तर त्याच्या व्यावहारिक किमतीनुसार आपल्या उत्पन्न चलन स्त्रोतास अनुसरून निष्क्रयद्वारा दक्षिणा प्रदान गरजेचे आहे. निष्क्रयद्वारा व्यावहारिक द्रव्य दान करणे गरजेचे आहे.
उदाहरणार्थ-जर एखादा मनुष्य अमेरिकन डॉलर्स मध्ये अर्थप्राप्ती करत असेल आणि त्याने जर भारतात धर्मकार्य करायचे ठरविले तर त्याने गुरुजींची दक्षिणा ही भारतीय रुपयांमध्ये न देता अमेरिकन डॉलर्स प्रमाणे देणे धर्म शास्त्राला अभिप्रेत आहे.कारण त्याच्या उत्पन्नाचा स्त्रोत हा भारतीय रुपया नसून अमेरिकन डॉलर आहे. अर्थात गुरुजींनी दक्षिणा अमेरिकन डॉलर्स मध्ये सांगणे व यजमानाने दक्षिणा डॉलर्स मध्ये सन्मानाने प्रदान करणे हे दक्षिणा शास्त्राला धरून धर्म शास्त्राला अभिप्रेत आहे. कोणतेही धर्मकार्य दक्षिणा दिल्याखेरीज करू नये अन्यथा दक्षिणा दिल्यावाचून ब्राम्हण वचन घेतले असे होईल. यजमान जेवढी अधिक दक्षिणा देईल तेवढी उपास्य देवतेची अधिक कृपा होत असते आणि कर्माचे शीघ्र फळ मिळते.

उदाहरणार्थ: 501 डॉलर्स दक्षिणा सत्यनारायण पूजेसाठी वेबसाइट वर नमूद केली असेल तर ती तर ज्यांचा उत्पन्नाचा स्त्रोत अमेरिकन डॉलर्स आहे त्यांच्यासाठी ती दक्षिणा 501 यू.एस. डॉलर्स आहे म्हणजे आज मितीस 87.49 प्रति डॉलर म्हणजे 501×87.49=43,832.49 भारतीय रुपये (भा. रू). होतील. तेव्हढी भारतीयांसाठी असेल.ज्यांच्या उत्पन्नाचा स्त्रोत अमेरिकन डॉलर्स आहे त्यांच्यासाठी. थोडक्यात जे चलन उत्पन्नाचा स्त्रोत असेल त्या चलनामध्येच गुरुजींना दक्षिणा सन्मानाने प्रदान केली तरच धर्मशास्त्रात वर्णन केल्याप्रमाणे धर्म व अर्थ हे दोन्ही पुरुषार्थ सिद्ध होतील अन्यथा कर्मफल मिळाल्यासारखे वाटेल पण मिळणार नाही. म्हणून धर्म व अर्थ शास्त्रोक्त कर्म केल्यास भगवद्गीतेतील कर्मविपाक सिद्धांताला अनुसरून फल प्राप्ति होईल.

हिन्दी में
दक्षिणा विचार
निर्णय सिंधु:
व्रत उद्यापन: जिस व्रत के उद्यापन का उल्लेख किया गया है
व्रत की समाप्ति होने पर अवश्य करें। उद्यापन के बिना व्रत निष्फल होता है।यदि उद्यापन न बताया गया हो तो उस व्रत के अनुसार ही उद्यापन करना चाहिए। राशि के अनुसार गोप्रदान स्वर्ण का दान करना चाहिए, इससे व्रत का समापन होता है। यदि कमजोरी है तो सभी को नुकसान होता है, अनुष्ठान पढ़ने के बाद भी ब्राह्मण का व्रत ही व्रत का समापन होता है।
जो मनुष्य ब्राह्मण को दक्षिणा देकर उससे वचन लेता है, वह पापी होता है और नरक में जाता है।
वेदों और उपनिषदों में उक्तभूमि, गाय, सोना को दक्षिणा कहा गया है, क्योंकि चांदी शिव के नेत्र से उत्पन्न हुई है, यह पितरों को प्रिय और शुभ है, इसलिए इसका उपयोग भगवान के कार्य में किया जाना चाहिए। कलियुग में दक्षिणा को मुक्त भूमि गाय सोना कहा गया है। यदि यह संभव नहीं है तो अपनी आय के स्रोत मुद्रा के व्यावहारिक मूल्य के अनुसार निष्क्रिय आय प्रदान करना आवश्यक है। निष्क्रिय साधनों द्वारा व्यावहारिक सामग्री का दान करना आवश्यक है।
उदाहरण के लिए - यदि कोई व्यक्ति अमेरिकी डॉलर में कमाता है और यदि वो धार्मिक कार्य करने का निर्णय लेता है, तो उसे गुरुजी की दक्षिणा भारतीय रुपये के बजाय अमेरिकी डॉलर में देनी चाहिए। यानी गुरुजी जो दक्षिणा भारतीय रुपयों में देंगे, वह उन्हें अमेरिकी डॉलर में देनी होगी. अन्यथा वह दक्षिणा न देकर ब्राह्मण वचन ले रहा है ऐसा माना जायेगा ।
उदाहरण के लिए यदि गुरुजी भारत में सत्यनारायण पूजा के लिए 501 डॉलर्स दक्षिणा लेते हैं, तो जिसकी आय का स्रोत अमेरिकी डॉलर है, उसके लिए वह दक्षिणा 501 अमेरिकी डॉलर है। यजमान जिनकी आय का का स्त्रोत United States Dollars है उनके लिए दक्षिणा आज की तारीख में 87.49 प्रति डॉलर ×501 = 43,832.49 INR होंगे।

In English.
Dakshina thoughts
Nirnay Sindhu:
Vrat Udyapan: The Vrat for which the
Udyapan is mentioned Should be done at the end. The fast without Udaypana is fruitless.
If Udyapan is not mentioned then Udyapan should be done according to that fast. Gopradan gold should be donated according to the amount. That concludes the fast. If there is weakness, then everyone is at a disadvantage, even after reading the rituals, the vow of a Brahmin is the conclusion of the vow.
A man who takes the promise of a Brahmin without giving Dakshina to a Brahmin becomes a sinner and goes to hell.
In the Vedas and Upanishads, Uktabhoomi, cow, gold are said to be Dakshina, as silver is produced from Shiva's eye, it is dear and auspicious to the fathers, so it should be used in the work of God. Dakshina is said to be free land cow gold in Kali Yuga. If that is not possible then it is necessary to provide passive income as per the source of your income currency as per its practical value. It is necessary to donate practical material by passive means.

For example - if an Indian host's earning source is US Dollars and if S/He does any religious ceremony across the world he should give Guruji's Dakshina in US Dollars instead of in Indian Rupees. That means the Dakshina that Guruji will get in Indian rupees, he has to give in US Dollars. In short,Otherwise he would be taking a Brahmin's wachan/promise without giving Dakshina if he doesn't give in US Dollars.
For example if the website displays 501 US DOLLARS Dakshina for Satyanarayana Puja, then for one whose source of income is US Dollars, that Dakshina is 501 U.S. Dollars which will be per dollar 87.49 ×501=43,832.49 INR will be for Indians whose income source is United States Dollars as per current currency rate. In short, Here the source of income matters, not the country to which the host belongs to,as per the scriptures.

Comments