Mahalaya Shraddha Paksha 2025 महालय श्राद्ध पक्ष

महालय पर पाक्षिक श्राद्ध फलम्

आयु: प्रजा धनं विद्याम् स्वर्गं मोक्ष सुखानिचl

प्रयछंति तथा राज्यम्  पितर: श्राध्द तर्पिता:ll

भाद्रपद कृष्ण पक्षांतील प्रतिपदेपासून अमावास्येपर्यंत जो दररोज महालय करावबाचा त्याचे ठिकाणी पितरांचा उद्देश करावयाचा तो पिताइत्यादि तीन लयी (पितृत्रयी, मातृत्रयी व मा तामहत्रयी, सपत्नीक) पत्नी इत्यादि एकोद्दिष्ट पितृगण (पत्नी, पुत्रादिक, पितृव्य, मातुल, आता, सपत्नीक, पितृभगिनी, मातृभगिनी, आत्मभगिनी, समर्तृक, ससुतः श्वशुर; गुरुः) याप्रमाणें सबे पितरांच्या उद्देशानें कराया ह। एक पक्ष. सपत्नीक अशी पितृत्रयी व सपत्नीक अशी मातामहादि त्रयी या सहा देवतांच्या मात्र उद्देशाने करावा हा दुसरा पक्ष. सपत्नीक पितृत्रयी, सपत्नीक मातामहलबी आणि पत्नी इत्यादि एकोद्दिष्ट गण यांच्या उद्देशानें कराया हा तिसरा पक्ष. याप्रमाणे दररोज महा- लग करण्याविषयीं तीन पक्ष आहेत. पंचमीपासून अमावास्येपर्यत इत्यादि महालय करण्यासंबंधानें जे पक्ष आहेत त्यांच्यासंबंधानेंही असाच निर्णय जाणावा. एकदांच महालय करावयाचा असेल तेव्हां मात्र सर्व पित्तरांच्या उद्देशाने केला पाहिजे. या महालयाचे ठिकाणी करण्याचा देवतांचा संकल्प- * पित्तृपितामहप्रपितामहानां मातृतस्सपत्नीपितामहीतत्सपत्नीप्रपितामहीतत्सपत्नीनां बहूःस्मत्ताप स्नमातुरिति पृथगुद्देशः मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहानां सपत्नीकानां बथानामगोत्राणां वस्वा- दिरूपाणां पार्वणविधिना पल्ल्याः पुत्रस्य कन्यकायाः पितृव्यस्य मातुलस्य त्रातुः पितृष्वसुर्मातृष्व- सुरात्मभगिन्याः पितृव्यपुत्तस्य जामातुर्भागिनेयस्य श्वशुरस्य श्वश्व। आचार्यस्योपाध्यायस्य गुरोः सख्युः शिष्यस्य एतेषां वथानामगोत्ररूपाणां पुरुषविषये सपत्नीकानां स्त्रीविषये सभर्तृकसापत्यानामे- कोद्दिष्टविधिना महालयापरपक्षश्राद्धमथवा सकृन्महाळ्यापरपक्षश्राद्धं सदैव सद्यः करिष्ये" याप्रमाणे संकल्प करावा. यामध्ये जे कोणी जिवंत असतील ते वगळून इतरांच्याच नांवाचा उ- देश करावा. मातामह इत्यादिकांच्या पत्नी इत्यादिक जिवंत असतील तर सपत्नीक व लि यांचा पती जिवंत असेल तर सभर्तृक उच्चार करूं नये, "महालय, गयाश्राद्ध, नांदीश्राद्ध आणि अन्वष्टका यांचे ठिकाणी नऊ देवतांचे (पितृलयी, मातृत्नयी व मातामहत्रयी सपत्नीक ) उद्देश करावे. इतर श्राद्धं सहा देवतांच्या (पितृत्रयी व मातामहलयी सपत्नीक उद्देशानें क रावी. अन्वष्टका, नांदीश्राद्ध, प्रतिसांवत्सरिक श्रद्ध, महालय व गयाश्राद्ध यांचे ठिकाणी सपिंडी- करणाचे पूर्वी मातेचे श्राद्ध पृथक् करावें, इतर ठिकाणी पत्तीसह करावें. इत्यादि स्मृतीच्या अनुरो धानें तीन पार्वणेच सांगितली आहेत. मातामही इत्यादि त्रयीचा पृथक् उच्चार करून नारा दे बतांची मिळून चार पार्वणे कराबी असें कोणी ग्रंथकार सांगतात गयाश्राद्ध, तीर्थश्राद्ध, नित्यतर्पण यांचे ठिकाणीही याच देवता ध्याव्या. महालयाचे ठिकाणीही घुरिलोचन संज्ञक विश्वेदेव ध्यावे. या ठिकाणी संभव असेल तर देवाकरितां दोन, तीन पार्वणांना प्रत्येकाला तीन याप्रमाणे नऊ आणि पत्नी इत्यादि एकोद्दिष्टगणाला प्रत्येक देवतेला एकेक याप्रमाणें ब्राह्मणांना आमं अण करावें असमर्थ असेल तर देवाकरितां एक, तीन पार्वणांना प्रत्येकाला पक मिळून तीन आणि सर्व एकोद्दिष्ट गणाला एक असे ब्राह्मण सांगावे. देवाकरिता दोन आकाण सांगितले असा पक्ष

असेल तर प्रत्येक पार्वणाला तीन तीन ब्राह्मण सांगितले पाहिजेत. देवांकरितां दोन व प्रत्येक पार्वणाला एक अथवा देवांकरितां एक व प्रत्येक पार्वणाला तीन याप्रमाणे विषम प्रमाण घेऊ नये. अमावास्यादि आद्धांचे ठिकाणीही याप्रमाणे जाणाबै. अति असमर्थ असेल तर दोन पार्वणांना एक ब्राह्मण देखील सांगावा, महालयाचे अंती महाविष्णुच्या उद्देशानें एक ब्राह्मण अवश्य सांगावा असा कौस्तुभामध्ये विशेष सांगितला आहे. ज्याची गाता जिवंत असेल त्यानें सापल मातेचे एकोद्दिष्ट आद्ध करावें, पार्वणश्राद्ध करूं नये. ज्याच्या अनेक सापत्न माता अ- सतील त्याने सर्व मातांच्या उद्देशाने एकच ब्राह्मण सांगाया व एकच पिंड करावा. अर्घ्यपात्रे मात्र पृथक् करावी. आपल्या मातेसहवर्तमान अनेक सापरन मातांचे श्राद्ध असेल तर आपल्या मातेसह सर्व मातांचे उद्देशानें एकच ब्राह्मण, एकच पिंड व एकच अये असे पार्वणश्राद्ध करावें. सागत्न मातांचे पृथक् एकोद्दिष्ट करूं नयेः अथवा सर्व सापत्न मातांचे पृथक एकोद्दिष्ट करावें असे दोन पक्ष आहेत. महालयामध्ये पार्वणाकरितां अौकरण केले पाहिजे, एकोद्दिष्ट गणाकरितां अऔकरण कृताकृत आहे. एकोद्दिष्टाकरितां अन्नौकरण केल्यास अग्नौकरणाचे अन्न वेगळाल्या रात्रांमध्ये घ्यावें, महालयामध्ये सर्व पार्वणांकरितां व एकोद्दिष्टाकरितां एकदां छिन्न केलेला असा एकच दर्भ व्यावा. दर्शश्राद्ध इत्यादिकांचे ठिकाणी प्रत्येक पार्वणाला भिन्न दर्भ घ्यावा. अवशिष्ट आद्धप्रयोग आणि अनेक माता असतां अभ्यंजनादिकांविषयी मंत्राचा उच्चार श्रद्धसागरांत व आपापल्या शाखांना उक्त अशा प्रयोगग्रंथांमध्ये पहावा. एकदां महालय करण्याचे पक्षीं श्रद्धाचे अंगभूत तिलतर्पण दुसऱ्या दिवशीच सर्व पितरांच्या उद्देशानें प्रातः संध्येच्या पूर्वी अथवा प्रातःसंध्ये- च्या नंतर ब्रह्मयज्ञाच्या अंगभूत तर्पणाहून भिन्न करावें. प्रतिपदादिक व पंचम्यादिक जे पक्ष त्यांचे ठिकाणी ब्राह्मणांचे विसर्जन झाल्यावर श्रद्धामध्यें पूजित जशा वितरांच्या उद्देशानें तर्पण करावे. पत्नी रजस्वला असतांना एकदां करावयाचा महालय करूं नये. कारण दुसरा काल उक्त आहे. अमा- वास्येचे दिवशी पत्नी रजस्वला असेल तर आश्विन शुक्लपंचमीपर्यंत महालयाचा गौणकाल आहे. प्रतिपदादि अन्य पक्षाचे ठिकाणी प्रारंभाचे दिवशी पाकाला आरंभ होण्यापूर्वी पत्नी रजस्वला होईल तर एकाच्या पुढील दुसरा याप्रमाणे पक्षांचा स्वीकार करावा. (सुतक प्राप्त होईल तर त्या संबंधाचा निर्णय तिसऱ्या परिच्छेदांत सांगितला आहे). पाकाला प्रारंभ झाल्यानंतर रजस्वला हो ईल तर तिला दुसन्या गृहामध्ये ठेवून महालय करावा. याप्रमाणे विधवेनें करावयाचे आद्धाचे संबंधानेही जाणावे. याठिकाणी अपुत्र अशा विधवेने " मम भर्तृतत्पितृपितामहानां भर्तुमातृपित्ता- महीप्रपितामहीनां मम पितृपितामहप्रपितामहानां मम मातृपितामहीप्रपितामहीनां मम मातामह- मातृपितामहमातृमपितामहानां मम मातामहीमातृपितामहीमातृप्रपितामहीनां तृप्त्यर्थं सकृन्महालया- परपक्षश्रद्धं करिष्ये " याप्रमाणें स्वतः संकल्प करून ब्राह्मणांकडून अग्नीकरणासहित सर्व प्रयोग यथाविधि करावा. ब्राह्मणानें " अमुकनाम्न्या यजमानायाः मर्तृतत्पितृपितामह०" इत्यादि उच्चार करून प्रयोग करावा. असमर्थ असेल तर भर्तृत्रयी, स्वपितृत्रयी, स्वमातृत्रयी, स्वमातामहत्रयी सपत्नीक याप्रमाणे चार पार्वणांच्या उद्देशाने महालय करावा. अति असामर्थ्य असेल तर स्वभ र्तृत्रयी व स्वपितृत्रयी याप्रमाणें दोनच पार्वर्ण करावी.

Shraddha Karma leads to the attainment of life, progeny, wealth, knowledge, heaven, salvation and kingdom.

Mahalaya Shraddha Party

This Shraddha is performed on death tithis or Amavasya day in Bhadrapada Vadya Paksha for the sake of all ancestors and dead relatives and is called Mahalayashraddha.

Meaning of the word Shraddha

Shraddha is the legal donation of any liquid & food dishes, Amanna and Hiranya Donation of money to Brahmins etc. for liberating souls from hell

Believing that there are no forefathers, the sons and daughters who do not perform Shraddha the fathers of those drink blood (blood) : Dharmasindhu

महालय पर पाक्षिक श्राद्ध फलम्

आयु: प्रजा धनं विद्याम् स्वर्गं मोक्ष सुखानिचl

प्रयछंति तथा राज्यम्  पितर: श्राध्द तर्पिता:ll

श्राद्ध कर्माने आयुष्य संतती धन विद्या स्वर्ग मोक्ष आणि राज्य प्राप्ती होते.

महालय श्राद्ध पक्ष

सर्व पितरांच्या व मयत आप्तेष्टांच्या प्रित्यर्थ, भाद्रपद वद्य पक्षात मरण तिथीस किंवा अमावस्येच्या दिवशी पक्ष म्हणून हे श्राद्ध करतात यास महालयश्राद्ध असे म्हणतात.

श्राद्ध शब्दाचा अर्थ

मृत पिता इत्यादिकांस उद्देशून विहित काली व देशी पक्वान्न, आमान्न व हिरण्य यातून कोणत्याही एका द्रव्याचे विधियुक्त दान करणे ते श्राद्ध होय.

पितर नाहीत असे अश्रद्ध ने मानून जो श्राद्ध करीत नाही त्याचे पितर रुधिर पान म्हणजे रक्त प्राशन करतात(पितात) : धर्मसिंधु

हिन्दी मे :

महालय पर पाक्षिक श्राद्ध फलम्

आयु: प्रजा धनं विद्याम् स्वर्गं मोक्ष सुखनिचल प्रयञ्चन्ति तथा राज्यम् पितर: श्राद्ध तर्पिता:ll

श्राद्ध कर्म से आयुष्य शांति धन विद्या स्वर्ग मोक्ष और राज्य प्राप्त होता है।

महालय श्राद्ध पक्ष सब पितर तथा गुज़रे हुए संबंधी की तृप्ति हेतु भाद्रपद वद्य पक्ष मे मरण तिथि को या अमावस्या के दिन जो श्राद्ध किया जाता है उसे महालयश्राद्ध कहते है ।

श्राद्ध शब्द का अर्थ मृत पिता या मृत परिचित के लिए विहित काल मे व देशी पक्वान्न,अन्न और हिरण्य (दक्षिणा) इसमें से कोई भी एक द्रव्य का विधियुक्त दान करना श्राद्ध होता है ।

पितर नहीं है ऐसे समज के जो श्राद्ध नहीं करते उनके पितर रुधिर पान याने रक्त प्राशन करते है : धर्मसिंधु

‘श्रत्, सत्यं ददातीति श्रद्धा’ जसले भित्री मनदेखि सत्य मानेर विश्वाले कुनै काम गर्छ वा वस्तु दिन्छ भने त्यो नै श्रद्धा हो । शास्त्रमा विवाह व्रतबन्ध, आशौच आदि विभिन्न अवसरमा पनि श्राद्ध गर्नु पर्ने उल्लेख छ। शास्त्रमा श्राद्धका अन्य धेरै भेद बताइए पनि एकोद्दिष्ट श्राद्ध, एकपार्वण श्राद्ध, पार्वण श्राद्ध, सोह्र श्राद्ध, आभ्युदयिक श्राद्ध र तीर्थ श्राद्ध सामान्यतया व्यवहारमा परिरहने श्राद्ध हुन्। एउटा मात्र पितृको उद्देश्य लिएर गरिने श्राद्धलाई एकोद्दिष्ट भनिन्छ। धेरै पितृको सम्झनामा गरिनेलाई पार्वण वा महालय श्राद्ध भनिन्छ। विवाह व्रतबन्ध आदि माङ्गलिक कार्य गर्नुअघि गरिने श्राद्धलाई आभ्युदयिक श्राद्ध वृद्धि श्राद्ध भनिन्छ। यसैगरी कुनै पनि पवित्र तीर्थस्थलमा गएर गरिने श्राद्ध तीर्थश्राद्ध हो। यस बाहेक आफ्नो इच्छा पूरा गर्न गरिनेलाई काम्य श्राद्ध, शरीर स्वस्थ्य राख्न गरिनेलाई पुष्टि श्राद्ध, देश बिदेश जाँदा सफल हुन घ्यूले गरिनेलाई यात्रा श्राद्ध भनिन्छ। जुनसुकै कठिनाई वा आपत-विपत पर्दा पनि वा अन्य धर्मकर्म गर्न नसकिए पनि श्राद्ध गर्न छोड्नु हुँदैन | ‘पतन्ति पितरो ह्येषां लुप्तपिण्डोदकक्रियाः।’ पितृ यही लोकमा सूक्ष्म शरीर धारण गरेर भड्किरहेका हुन्छन्। तेसैले  पितृमुक्तिका लागि  श्राद्ध अनिवार्य छ ।

‘प्रेतान् पितृंश्च निर्दिश्य भोज्यं यत्प्रियमात्मानः।श्रद्धया दीयते यत्र, तच्छ्राद्धं परिचक्षते।।’अर्थात्, देहावसान भइसकेका बुवाआमा लगायत समस्त पितृले पाऊन् भन्ने कामनाले योग्य, पूज्य व्यक्तिलाई भित्री हृदयदेखि श्रद्धा जगाएर दान वा अर्पण गर्नु नै श्राद्ध हो ।

 'श्रत, सत्यम् ददातिति श्राद्ध' जर जगाने एखादी गोष्ट केली किंवा ती अंतःकरणापासून सत्य आहे असे मानून काही दिले तर ते श्राद्ध होय.  शास्त्रामध्ये विवाह व्रत, अग्नी इत्यादी विविध प्रसंगी श्राद्धही करावे असा उल्लेख आहे.  श्राद्धाचे इतर अनेक भेद धर्मग्रंथात सांगितले असले तरी, एकोद्दिष्ट श्राद्ध, एकपर्वण श्राद्ध, पार्वण श्राद्ध, सोहरा श्राद्ध, अभ्युदायिक श्राद्ध आणि तीर्थ श्राद्ध हे सामान्यतः पाळले जाणारे श्राद्ध आहेत.  केवळ एका पितृच्या उद्देशाने केलेल्या श्राद्धाला एकोद्दिष्ट म्हणतात.  अनेक पूर्वजांच्या स्मरणार्थ जे श्राद्ध केले जाते त्यांना पर्वण किंवा महालय श्राद्ध म्हणतात.  विवाहापूर्वी व्रतबंध वगैरे केलेले श्राद्ध. मांगलिक कार्याला अभ्युदयिक श्राद्ध व्रत श्राद्ध म्हणतात.  तसेच कोणत्याही पवित्र तीर्थस्थानी जाऊन केले जाणारे श्राद्ध म्हणजे तीर्थश्राद्ध.  याशिवाय मनोकामना पूर्ण करण्यासाठी काम्य श्राद्ध, शरीर सुदृढ राहण्यासाठी पुष्टी श्राद्ध, परदेश यात्रा यशस्वी होण्यासाठी तूप लावून यात्रा श्राद्ध केले जाते.  कोणतीही अडचण आली किंवा आपत्ती आली किंवा इतर धर्म करता येत नसले तरी श्राद्ध करणे सोडू नये.  'पतन्ति पित्रो ह्येषम् लुप्तपिंडोदक्रिया ।  म्हणूनच पितृमुक्तीसाठी श्राद्ध अनिवार्य आहे.

 'प्रेतां पितृंश्च निर्दिष्य भोजनं यत्प्रियमात्मनः श्रद्धया दियेते यत्र, तच्छ्रधाम परिचक्षते ।

रियाले उपमेयवाहीनमित्यर्थः अत्रभरण्यां श्राद्धमतिप्रशसम् । तदुकंष्पृथिवीचंद्रोदयेमात्स्ये भर- णीपिचूपलेतुमहती परिकीर्तिता अस्वांक्षाकृतंयेनसगयाश्राद्धकद्भवेत् पृथिवीचंद्रोदयेश्रीघरीयेबृद्द- स्पतिः नभख्यापरपक्षस्यद्वितीयाय दियाम्यमे तृतीयाचाग्निताराभिः सहिताप्रीतिदापितुः ।

है महत्वयश्राद्ध मातापिता मृत असतां प्रथमवी कृताकृत (केले असता फल आहे व न केलें तर दोष नाहीं) असे बिस्वलीसेतूंत भट्ट धांगतात. हे आह निख व काम्य आहे. कारण, "पांचव्या पक्षांत श्राद्ध विलें असतं पुत्र, बायुष्य, आरोग्य, अतुल ऐश्वर्य, आणि पुष्कळ मनोरथ गांची आति होते" असे जाबालिकचन आहे, यावरून काम्य होते. आणि भूविकसंफांत अतिकांत झाली नसतां (दृथिकर्सकांतीपर्यंत आद्ध केले नखर्ता) देवतासहित पितर श्वासो वारा टाकून दाख्ण शाप देऊन जातात" असे काष्णर्णाजिनिवचनही आहे. यावरून निल्य सिद्ध होतें. श्रद्धावांचून इविकसँकांत झाली असतां प्रायवित्त सांगतो ऋग्विधानांत "ज्या वेळी दोन मासांत (कन्या व तुळ या दोन संक्रां वीत) महालयक्षाय होणार नाही त्या वेळी 'दुरोजश्रसा०' हा मंत्राचा दहा महिने जप करावा, म्हणजे हैं महालय्‌थाद संपूर्ण होतें.” ह्या पक्षांत भरणीवर श्राद्धः अतिप्रशस्त आहे. ते सांगतो पृथ्वीचंद्रोदयांत मात्स्यांत - "पितृपक्षांशील भरणी मोठी सांगितली आहे. हिच्या ठिकाणी ज्यार्ने श्रद्ध केले लाला गमाथाद्धाचे फल प्राप्त होते." पृथ्वीचंद्रोद‌यांत श्रीधरीयांत बृहस्पति "भाद्रपदाच्या कृष्णपक्षाची द्वितीया जर भरणीनक्षावर असेल आणि तृतीया कृत्तिकायुक्त बसेल तर ती पित्याला प्रीतिदायक आहे."

एतत्पश्रेषष्ठीयोगविशेषेणकपिलासंज्ञा तदुकंवाराहे नभस्यकृष्णपक्षेतुरोहिणीपातभूसुतैः युक्ताषष्ठीपु राणज्ञैः कपिलापरिकीर्तिता व्रतोपवासनियमैर्भास्करंतत्रपूजयेत् कपिलांचद्विजाध्यायदत्वाऋतुफलंलभेत् पुरा-

मातामहश्राद्ध (दौहित्र)-आश्विन शुक्ल प्रतिपदेला आईच्या दिवंगत वडीलांच्या स्मरणार्थ नातवाने केलेले श्राद्ध.

तीर्थश्राद्ध -गया,प्रयाग , काशी,हरिद्वार इ.तीर्थक्षेत्र ठिकाणे पवित्र न्द्न्यांच्या संगमस्थानी आपल्या पूर्वजांसाठी केलेले श्राद्ध.

गोष्ठीश्राद्ध-श्राध्द विषयाची चर्चा ऐकून त्यापासून प्रेरणा घेवून केले जाणारे श्राद्ध. विद्वान लोकांनी एकत्र येवून ,श्राद्धाची सामग्री एक्त्र५ करून केलेलं सामूहिक श्राद्ध

शुद्धी श्राद्ध-एखाद्या पापापासून प्रायश्चित्त घेण्यासाठी ब्राह्मणभोजन करणे हे या श्राद्ध प्रकारात अंतर्भूत आहे.

पुष्टीश्राद्ध-शरीर स्वास्थ्य व धन वृद्धीसाठी केले जाणारे श्राद्ध.

घृतश्राद्ध (यात्राश्राद्ध)-यात्राप्रसंगी करावयाचे श्राद्ध. यामध्ये ब्राह्मणाला काही प्रमाणात तूपाचे दान केले जाते.

अष्टका श्राद्ध (वद्य अष्टमीला करावयाचे श्राद्ध)-कोणत्याही महिन्यातील पौर्णिमेनंतर अष्टमीला केले जाणारे श्राद्ध.

दैविकश्राद्ध -देवतांना प्रसन्न करून घेण्यासाठी केले जाणारे श्राद्ध.

हिरण्यश्राद्ध- केवळ दक्षिणा देवून केले जाणारे श्राद्ध.

आत्मश्राद्ध-जिवंत असताना गया येथे जावून स्वत:च स्वत:चे केलेले श्राद्ध . हे संन्यासी लोकांना संन्यास दीक्षा देण्यापूर्वीही करून घेतले जाते.

चटश्राद्ध-श्राद्ध ब्राह्मण न मिळाल्यास दर्भावर त्यांचे आवाहन करून केलेले श्राद्ध.

कर्मांगश्राद्ध -गर्भाधान,पुंसवन संस्कार अशा प्रसंगी केले जाणारे श्राद्ध.

सोळा मासिक श्राद्ध

(१) आद्य मासिक :- हे पहिल्या महिन्याचे आरंभास म्हणजे मरण दिवशीं करावयाचें; परंतु त्या दिवशीं सूतक असल्यानें, सूतक फिटल्यावर तें करावें असें वचन आहे.

(२) ऊन मासिक :- पहिला महिना ज्या दिवशीं संपतो, त्या दिवसाचे पूर्वींच्या तीन दिवसांत केव्हांही करावें.

(३) द्वितीय मासिक :- दुसरे महिन्याचे आरंभी करावें.

(४) त्रैपक्षिक :- तीन पंधरवड्यांनीं म्हणजे पंचेचाळीसावे दिवशीं करावें.

(५) तृतीय मासिक,

(६) चतुर्थमासिक,

(७) पंचम मासिक,

(८) षष्ठ मासिक - ही श्राद्धें ज्या त्या महिन्याचे आरंभास करावी.

(९) ऊनषाण्मासिक :- सहावा महिना ज्या दिवशीं संपतो, त्या दिवसांचे पूर्वीच्या तीन दिवसांत केव्हांही करावें.

(१०) सप्तम मासिक,

(११) अष्टम मासिक,

(१२) नवम मासिक,

(१३) दशम मासिक,

(१४) एकादश मासिक,

(१५) द्वादश मासिक :- हीं ज्या त्या महिन्याचे आरंभी करावीं.

(१६) ऊनाब्दिक : - बारावा महिना ज्या दिवशीं संपतो त्या दिवसाचे पूर्वीच्या तीन दिवसांत केव्हांहि करावें. अधिक मास त्या महिन्याचें मासिक श्राद्ध दोनदां करावें; म्हणजे एकंदर सतरा श्राद्धें करावयाची. ही सर्व मासिकें खरोखर त्या त्या उक्त कालीं केलीं पाहिजेत; परंतु बारावे दिवशीं सपिंडी करावयाची असल्यानें, व सपिंडी करण्याचा अधिकार मासिक श्राद्धें केल्यावांचून प्राप्त होत नसल्यानें, ती अकरावे किंवा बारावे दिवशी अपकर्ष करून ( अलीकडे ओढून घेऊन ) करण्याची चाल आहे. वास्तविक पाहतां सपिंडीकरणश्राद्ध हें सर्व मासिकें झाल्यानंतर वर्षाचे शेवटचे दिवशीं अब्दपूरित श्राद्ध करून करावें, हा उत्तम पक्ष, असें वचन आहे. परंतु सपिंडी केल्याशिवाय चल, उपनयन, विवाह इत्यादि मंगलकार्ये करतां येत नसल्यानें, सपिंडी श्राद्ध बारावे दिवशींच करण्याचा आतां प्रघात पडला आहे या विषयीं धर्मसिंधूंत ‘ आनंत्यात्कुलधर्माणां पुंसां चैवायुषः क्षयात् । अस्थिरत्वाच्छरीरस्य द्वादशाहः प्रशस्यते ’ असें वचन आहे. म्हणजे, कुलधर्म अपार आहेत, व मनुष्याचें आयुष्य क्षणभंगुर आहे, तसेंच शरीर अशाश्वत आहे; यासाठी बारावा दिवस ( सपिंडीस ) योग्य आहे. या कारणास्तव सपिंडी अलीकडे घेतल्यानें तत्पूर्वींचीं जीं मासिक श्राद्धें तीहि सपिंडीपूर्वीं ओढावी लागली. तथापि सपिंडी झाल्यावर हीं सर्व मासिकें तत्तत्कालीं पुन्हां करतात. याबद्दल पुढें विवेचन केलें आहे. ( पहा सपिंडी प्रकरण ). सोळा श्राद्धांस सोळा ब्राह्मण सांगावे. त्यांची श्मश्रू सकाळीं करवून अभ्यंग स्नान घालावें, व दुपारीं एकोद्दिष्ट श्राद्धाप्रमाणें एक तंत्रानें ( एकदम ) ही श्राद्धें करावी. असमर्थानें आमान्नानें करावींत.

तर्पण

पितरांना वंशजांकडून जशी पिंडदानाची व ब्राह्मणभोजनाची अपेक्षा असते,त्याचप्रमाणे त्यांना उदकाचीही अपेक्षा असते. पितरांना उद्देशून दिलेले हे उदक म्हणजे पितृतर्पण होय.